نقش مواد مغذی در ترمیم زخم؟

مواد مغذی ضروری برای التیام زخم

مواد مغذی ضروری برای التیام زخم

تروما به رخداد استرس ­زایی گفته می­شود که به­ وسیله جراحت فیزیکی یا شیمیایی ایجاد شده باشد. نقش تغذیه سالم هم در پروسه درمان و هم پیشگیری از مشکلات ناشی از تروما بسیار چشمگیر است. براساس شدت بیولوژیکی و تغییرات متابولیکی ایجاد شده پس از تروما نیاز به برخی مواد مغذی و مکمل­های تغذیه ­ای افزایش می­ یابد.

کالری: درمان زخم نیاز به انرژی دارد. کربوهیدرات و چربی مهمترین منابع تامین انرژی می ­باشند. در زمان پاسخ به استرس، پروتئین­ ها نیز برای تامین انرژی شکسته می­ شوند. برای جلوگیری از تحلیل عضلات، تامین انرژی کافی ضروری است. انرژی مورد نیاز پس از تروما، به 30-25 کالری به ازای کیلوگرم وزن بدن افزایش می­ یابد.

کربوهیدرات: کربوهیدرات غنی­ ترین منبع انرژی سلولی در زمان التیام زخم می ­باشد. نقش کربوهیدرات پس از ایجاد زخم از قرار زیر است:

- کمک به تامین افزایش نیاز به انرژی بدن

- موثر در حرکت فیبروبلاست ها که در درمان زخم حیاتی است.

- افزایش فعالیت گلبول های سفید خون جهت تقویت سیستم ایمنی

پروتئین: پروتئین­ها جز ضروری برای سنتز کلاژن هستند. بنابراین پروتئین ناکافی کیفیت و سرعت بهبود زخم را تحت تاثیر قرار می­ دهد. نیاز به پروتئین جهت درمان زخم با توجه به نوع آن روزانه 3-5/1 گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن افزایش می ­یابد.

چربی: چربی­ها منبع متمرکز از انرژی می باشند. مکمل ­یاری با برخی از اسیدهای چرب الزامیست. چربی­ها با نقش کلیدی که در ساختار و عملکرد غشای سلولی دارند در ترمیم زخم موثرند. پیشنهاد می ­شود 20% انرژی از چربی­ها به خصوص از چربی­های غیراشباع باشد. همچنین چربی­ها در سنتز سلول­های جدید نقش دارند.

ویتامین A: ویتامین A برای رشد و تمایز پوست ضروری می­ باشد، به علاوه باعث افزایش قدرت بافت آسیب دیده می ­شود. ویتامن A با پاسخ التهابی مناسب و خنثی کردن اثرات کاتابولیکی گلوکورتیکوئیدها در بهبود زخم نیز موثر است.

ویتامین C: ترمیم زخم نیاز به به ویتامین C بیشتری دارد که به تنهایی با رژیم تامین نمی شود. از آنجاکه ویتامین C ویتامین محلول در آب است می­توان مکمل آن را به شکل روزانه مصرف کرد. ویتامین C برای عملکرد بهتر آنزیم پروتوکلاژن هیدروکسیلاز که در سنتز کلاژن نقش دارد، ضروری است. ویتامین C مانند زنجیری مابین رشته های فیبرهای کلاژن قرا می­گیرد و پایداری و مقاومت بیشتری را فراهم می­ کند. به علاوه این ویتامین برای سنتز ماتریکس بین سلولی بافت­ها مانند استخوان، پوست، دیواره رگ­های خونی و بافت پیوندی ضروری است. در آخر، ویتامین C خاصیت آنتی­ اکسیدانی دارد؛ مطالعات متعدد ثابت کرده­اند که سطح گونه های اکسیژن فعال ( نوعی رادیکال آزاد) در زخم افزایش می ­یابد.

روی : روی ماده معدنی جزئی می­ باشد که به مقدار کم در بدن است. اگرچه در بسیاری از بافت­ها شامل استخوان، پوست، ماهیچه و ارگان­ها یافت می ­شود، همچنین برای عملکرد بیش از 300 آنزیم ضروری است. روی برای سنتز DNA، سنتز پروتئین و تکثیر سلولی استفاده می­ شود؛ به علاوه، محرکی برای بلوغ لنفوسیت­ های T می ­باشد. نیاز بدن به روی در زمان تکثیر سلولی و ترشح پروتئین افزایش می­ یابد.

آب: افزایش متابولیت باعث دهیدراته شدن بدن می­ شود. در زمان جراحت نیاز روزانه به آب به 2000-1500 میلی لیتر افزایش می­ یابد.

نقش درمانی تغذیه:

اثرات هایپرمتابولک استرس باعث افزایش نیاز به برخی مواد مغذی می­ شود که برای کاهش طول مدت درمان و تسریع بهبود زخم ضروری می ­باشند.

آرژنین: سوخت سلولهای ایمنی و مقابله کننده با باکتری­هاست. آرژنین پیشرو ضروری برای سنتز پروتئین و افزایش عملکرد ایمنی در ناحیه زخم می­ باشد. محققین دریافته ­اند که در شرایط تروما و جراحی، نیاز به آرژنین تا 25-17 گرم در روز افزایش می ­یابد؛ درحالی­ که نیاز روزانه 5 گرم می­ باشد.

گلوتامین: گلوتامین اسید آمینه کلیدی برای رشد سریع­تر و تکثیر سلولی به خصوص سلول­های سفید خون است. گلوتامین با تحریک تکثیر فیبروبلاست­ها در بسته شدن زخم تاثیر دارد.گلوتامین بیشترین اسید آمین ه­ایی است که در زمان جراحت از بافت­ها خارج می ­شود، به علاوه نقش معناداری در حفظ توده عضلانی نیز دارد. مطابق تحقیقات، گلوتامین در زمان تروما و جراحت تنها زمانی­که 7-2 برابر بیشتر از نیاز فرد عادی دریافت شود دارای خواص آنابولیکی می ­باشد.

بتا هیدروکسی بتا متیل بوتیرات(HMB): بتاهیدروکسی بتامتیل بوتیرات متابولیت طبیعی اسید آمینه لوسین می­باشد که از پروتئولیز ماهیچه­ ها جلوگیری می­ کند و دفع ادراری 3متیل هیستیدین را کاهش می ­دهد. همچنین باعث فعال شدن سنتز پروتئین و افزایش بیان فاکتور شبه انسولینI(IGF-I) می­گردد. مطالعات نشان می­ دهند که مکمل ­یاری روزانه 3 گرم با HMB از توده بدون چربی در مقابل آسیب و استرس اکسیداتیو محافظت کرده و سنتز پروتئین را افزایش می­ دهد. به­ علاوه از طریق افزایش تولید کلاژن در بهبود زخم از جمله زخم ­های دیابتی موثر است.

 گلوکزآمین: گلوکزآمین جز مواد اولیه ضروری برای ترمیم بافت پیوندی در پوست، تاندون، رباط ها و مفاصل می ­باشد. مطالعات حیوانی نشان داده­ اند که سطح گلوکزآمین در بافت جراحت دیده در دوره بهبود و درمان افزایش می­ یابد. در مطالعات مروری در انسان نیز بعد از جراحی 1500 میلی­ گرم گلوکزآمین تا زمانی ­که درمان کامل شود، توصیه می­ شود.

آلوئه ورا: اثر التیام بخشی آلوئه­ ورا از زمان­ های گذشته شناخته شده است. به عنوان کاربرد موضعی آلوئه ­ورا باعث تحریک سنتز کلاژن و ارتقا التیام زخم می­ شود. مطالعات حیوانی اثرات شفابخشی آلوئه­ ورا در سرمازدگی، جراحات برق­ گرفتگی و دیابت را نشان داده ­اند. آلوئه­ ورا باعث نفوذپذیری دیواره سلولی، افزایش سرعت ورود مواد مغذی به دورن سلول و حذف سموم از سلول­ها می­ شود.

کورکومین: کورکومین عصاره زردچوبه بوده و به عنوان کاهش دهنده التهاب و همچنین درمان زخم­ ها و زخم ­های پوستی استفاده می­ گردد.  به­ علاوه خاصیت آنتی اکسیدانی و سایر مزایای سلامتی آن در مطالعات مختلف نشان داده شده است. کورکومین در بهبود تشکیل پوست جدید و مهاجرت سلول­های ایمنی لازم برای درمان زخم، موثر است. به­ علاوه تاثیر مثبتی در احیا عضلات پس از جراحت دارد.

اسیدچرب امگا 3: اسیدهای چرب مگا3 شامل ایکوزاپنتانوئیک اسید(EPA) و دکوزاهگزانوئیک اسید (DHA)، خاصیت ضد التهابی و اثرات گسترده ­ای دارد. امگا3 با افزایش فعالیت سلول­های­ T و سلول­های کشنده طبیعی در تحریک سیستم ایمنی نقش دارد. از آنجاکه نیاز به چربی­ها تحت شرایط استرسی افزایش می­ یابد، اسیدهای چرب امگا3 نقش مهمی در پروسه درمان دارند.

بروملین : برملین آنزیم پروتئولیتیک مشتق شده از آناناس با خاصیت ضدالتهابی است که مانع شکست پروتئین می­ شود. این خاصیت باعث کاهش تورم ماهیچه و بافت، به خصوص در زمان جراحت و جراحی، می ­شود. استفاده خوراکی بروملین پس از دوران جراحی باعث کاهش تورم و وابستگی کمتر به مسکن در بیماران با شکستگی شده است. نتایج مشابه­ ای نیز پس از جراحی دندان و تروما اسکلتی عضلانی دیده شده است.

به طور­خلاصه، پس از جراحت حفظ مقادیر کافی از کالری برای حمایت از افزایش سطح متابولیک ضروری بوده، و راهنمای زیر پیشنهاد می­ گردد:

- 55% کالری از کربوهیدرات شامل کربوهیدرات پیچیده

- 20% کالری از چربی

- 25% کالری از پروتئین. افزودن پروتئین وی(Whey) تضمین  را ایجاد می­ کند که پروتئین کافی مصرف شده است.

به ­علاوه نوشیدن مقادیر کافی آب جهت هیدراته بودن الزامیست.

ویتامین ها و مواد مغذی که در پروسه درمان ممکن است موثر باشد:

ویتامینA: روزانه  IU25000 به شکل بتاکاروتن

ویتامینC: روزانه 4000-1000 میلی­گرم

روی: روزانه 90-30 میلی­گرم

ال-آرژنین: روزانه 9000-2250 میلی­گرم

گلوتامین:3000-1000 میلی­گرم

بروملین: دوعدد روزانه 500 میلی­گرم با فرم پوشش دار روده

گلوکزآمین: روزانه 1500 میلی­گرم

آلوئه­ ورا: براساس لیبل

کورکومین: روزانه 800-400 میلی­گرم

امگا3: روزانه 1400 میلی­گرم EPA و 1000 میلی­گرم DHA

پروتئین وی یا پروتئین گیاهی: روزانه 17 گرم یا بیشتر

کارشناس درمان زخم و استومی:عباس نبی  09016474411