نقش مواد مغذی در ترمیم زخم؟
مواد مغذی ضروری برای التیام زخم
مواد مغذی ضروری برای التیام زخم
تروما به رخداد استرس زایی گفته میشود که به وسیله جراحت فیزیکی یا شیمیایی ایجاد شده باشد. نقش تغذیه سالم هم در پروسه درمان و هم پیشگیری از مشکلات ناشی از تروما بسیار چشمگیر است. براساس شدت بیولوژیکی و تغییرات متابولیکی ایجاد شده پس از تروما نیاز به برخی مواد مغذی و مکملهای تغذیه ای افزایش می یابد.
کالری: درمان زخم نیاز به انرژی دارد. کربوهیدرات و چربی مهمترین منابع تامین انرژی می باشند. در زمان پاسخ به استرس، پروتئین ها نیز برای تامین انرژی شکسته می شوند. برای جلوگیری از تحلیل عضلات، تامین انرژی کافی ضروری است. انرژی مورد نیاز پس از تروما، به 30-25 کالری به ازای کیلوگرم وزن بدن افزایش می یابد.
کربوهیدرات: کربوهیدرات غنی ترین منبع انرژی سلولی در زمان التیام زخم می باشد. نقش کربوهیدرات پس از ایجاد زخم از قرار زیر است:
- کمک به تامین افزایش نیاز به انرژی بدن
- موثر در حرکت فیبروبلاست ها که در درمان زخم حیاتی است.
- افزایش فعالیت گلبول های سفید خون جهت تقویت سیستم ایمنی
پروتئین: پروتئینها جز ضروری برای سنتز کلاژن هستند. بنابراین پروتئین ناکافی کیفیت و سرعت بهبود زخم را تحت تاثیر قرار می دهد. نیاز به پروتئین جهت درمان زخم با توجه به نوع آن روزانه 3-5/1 گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن افزایش می یابد.
چربی: چربیها منبع متمرکز از انرژی می باشند. مکمل یاری با برخی از اسیدهای چرب الزامیست. چربیها با نقش کلیدی که در ساختار و عملکرد غشای سلولی دارند در ترمیم زخم موثرند. پیشنهاد می شود 20% انرژی از چربیها به خصوص از چربیهای غیراشباع باشد. همچنین چربیها در سنتز سلولهای جدید نقش دارند.
ویتامین A: ویتامین A برای رشد و تمایز پوست ضروری می باشد، به علاوه باعث افزایش قدرت بافت آسیب دیده می شود. ویتامن A با پاسخ التهابی مناسب و خنثی کردن اثرات کاتابولیکی گلوکورتیکوئیدها در بهبود زخم نیز موثر است.
ویتامین C: ترمیم زخم نیاز به به ویتامین C بیشتری دارد که به تنهایی با رژیم تامین نمی شود. از آنجاکه ویتامین C ویتامین محلول در آب است میتوان مکمل آن را به شکل روزانه مصرف کرد. ویتامین C برای عملکرد بهتر آنزیم پروتوکلاژن هیدروکسیلاز که در سنتز کلاژن نقش دارد، ضروری است. ویتامین C مانند زنجیری مابین رشته های فیبرهای کلاژن قرا میگیرد و پایداری و مقاومت بیشتری را فراهم می کند. به علاوه این ویتامین برای سنتز ماتریکس بین سلولی بافتها مانند استخوان، پوست، دیواره رگهای خونی و بافت پیوندی ضروری است. در آخر، ویتامین C خاصیت آنتی اکسیدانی دارد؛ مطالعات متعدد ثابت کردهاند که سطح گونه های اکسیژن فعال ( نوعی رادیکال آزاد) در زخم افزایش می یابد.
روی : روی ماده معدنی جزئی می باشد که به مقدار کم در بدن است. اگرچه در بسیاری از بافتها شامل استخوان، پوست، ماهیچه و ارگانها یافت می شود، همچنین برای عملکرد بیش از 300 آنزیم ضروری است. روی برای سنتز DNA، سنتز پروتئین و تکثیر سلولی استفاده می شود؛ به علاوه، محرکی برای بلوغ لنفوسیت های T می باشد. نیاز بدن به روی در زمان تکثیر سلولی و ترشح پروتئین افزایش می یابد.
آب: افزایش متابولیت باعث دهیدراته شدن بدن می شود. در زمان جراحت نیاز روزانه به آب به 2000-1500 میلی لیتر افزایش می یابد.
نقش درمانی تغذیه:
اثرات هایپرمتابولک استرس باعث افزایش نیاز به برخی مواد مغذی می شود که برای کاهش طول مدت درمان و تسریع بهبود زخم ضروری می باشند.
آرژنین: سوخت سلولهای ایمنی و مقابله کننده با باکتریهاست. آرژنین پیشرو ضروری برای سنتز پروتئین و افزایش عملکرد ایمنی در ناحیه زخم می باشد. محققین دریافته اند که در شرایط تروما و جراحی، نیاز به آرژنین تا 25-17 گرم در روز افزایش می یابد؛ درحالی که نیاز روزانه 5 گرم می باشد.
گلوتامین: گلوتامین اسید آمینه کلیدی برای رشد سریعتر و تکثیر سلولی به خصوص سلولهای سفید خون است. گلوتامین با تحریک تکثیر فیبروبلاستها در بسته شدن زخم تاثیر دارد.گلوتامین بیشترین اسید آمین هایی است که در زمان جراحت از بافتها خارج می شود، به علاوه نقش معناداری در حفظ توده عضلانی نیز دارد. مطابق تحقیقات، گلوتامین در زمان تروما و جراحت تنها زمانیکه 7-2 برابر بیشتر از نیاز فرد عادی دریافت شود دارای خواص آنابولیکی می باشد.
بتا هیدروکسی بتا متیل بوتیرات(HMB): بتاهیدروکسی بتامتیل بوتیرات متابولیت طبیعی اسید آمینه لوسین میباشد که از پروتئولیز ماهیچه ها جلوگیری می کند و دفع ادراری 3متیل هیستیدین را کاهش می دهد. همچنین باعث فعال شدن سنتز پروتئین و افزایش بیان فاکتور شبه انسولینI(IGF-I) میگردد. مطالعات نشان می دهند که مکمل یاری روزانه 3 گرم با HMB از توده بدون چربی در مقابل آسیب و استرس اکسیداتیو محافظت کرده و سنتز پروتئین را افزایش می دهد. به علاوه از طریق افزایش تولید کلاژن در بهبود زخم از جمله زخم های دیابتی موثر است.
گلوکزآمین: گلوکزآمین جز مواد اولیه ضروری برای ترمیم بافت پیوندی در پوست، تاندون، رباط ها و مفاصل می باشد. مطالعات حیوانی نشان داده اند که سطح گلوکزآمین در بافت جراحت دیده در دوره بهبود و درمان افزایش می یابد. در مطالعات مروری در انسان نیز بعد از جراحی 1500 میلی گرم گلوکزآمین تا زمانی که درمان کامل شود، توصیه می شود.
آلوئه ورا: اثر التیام بخشی آلوئه ورا از زمان های گذشته شناخته شده است. به عنوان کاربرد موضعی آلوئه ورا باعث تحریک سنتز کلاژن و ارتقا التیام زخم می شود. مطالعات حیوانی اثرات شفابخشی آلوئه ورا در سرمازدگی، جراحات برق گرفتگی و دیابت را نشان داده اند. آلوئه ورا باعث نفوذپذیری دیواره سلولی، افزایش سرعت ورود مواد مغذی به دورن سلول و حذف سموم از سلولها می شود.
کورکومین: کورکومین عصاره زردچوبه بوده و به عنوان کاهش دهنده التهاب و همچنین درمان زخم ها و زخم های پوستی استفاده می گردد. به علاوه خاصیت آنتی اکسیدانی و سایر مزایای سلامتی آن در مطالعات مختلف نشان داده شده است. کورکومین در بهبود تشکیل پوست جدید و مهاجرت سلولهای ایمنی لازم برای درمان زخم، موثر است. به علاوه تاثیر مثبتی در احیا عضلات پس از جراحت دارد.
اسیدچرب امگا 3: اسیدهای چرب مگا3 شامل ایکوزاپنتانوئیک اسید(EPA) و دکوزاهگزانوئیک اسید (DHA)، خاصیت ضد التهابی و اثرات گسترده ای دارد. امگا3 با افزایش فعالیت سلولهای T و سلولهای کشنده طبیعی در تحریک سیستم ایمنی نقش دارد. از آنجاکه نیاز به چربیها تحت شرایط استرسی افزایش می یابد، اسیدهای چرب امگا3 نقش مهمی در پروسه درمان دارند.
بروملین : برملین آنزیم پروتئولیتیک مشتق شده از آناناس با خاصیت ضدالتهابی است که مانع شکست پروتئین می شود. این خاصیت باعث کاهش تورم ماهیچه و بافت، به خصوص در زمان جراحت و جراحی، می شود. استفاده خوراکی بروملین پس از دوران جراحی باعث کاهش تورم و وابستگی کمتر به مسکن در بیماران با شکستگی شده است. نتایج مشابه ای نیز پس از جراحی دندان و تروما اسکلتی عضلانی دیده شده است.
به طورخلاصه، پس از جراحت حفظ مقادیر کافی از کالری برای حمایت از افزایش سطح متابولیک ضروری بوده، و راهنمای زیر پیشنهاد می گردد:
- 55% کالری از کربوهیدرات شامل کربوهیدرات پیچیده
- 20% کالری از چربی
- 25% کالری از پروتئین. افزودن پروتئین وی(Whey) تضمین را ایجاد می کند که پروتئین کافی مصرف شده است.
به علاوه نوشیدن مقادیر کافی آب جهت هیدراته بودن الزامیست.
ویتامین ها و مواد مغذی که در پروسه درمان ممکن است موثر باشد:
ویتامینA: روزانه IU25000 به شکل بتاکاروتن
ویتامینC: روزانه 4000-1000 میلیگرم
روی: روزانه 90-30 میلیگرم
ال-آرژنین: روزانه 9000-2250 میلیگرم
گلوتامین:3000-1000 میلیگرم
بروملین: دوعدد روزانه 500 میلیگرم با فرم پوشش دار روده
گلوکزآمین: روزانه 1500 میلیگرم
آلوئه ورا: براساس لیبل
کورکومین: روزانه 800-400 میلیگرم
امگا3: روزانه 1400 میلیگرم EPA و 1000 میلیگرم DHA
پروتئین وی یا پروتئین گیاهی: روزانه 17 گرم یا بیشتر
کارشناس درمان زخم و استومی:عباس نبی 09016474411
